Józef Szmaus

---

Życiorys

Józef Szmaus był osobą o wyjątkowym zaangażowaniu w działalność proletariacką, a jego rola w tworzeniu tzw. grupy zgierskiej była znacząca. Poza jego aktywnością agitacyjną, wyróżniał się także jako jeden z największych przemytników zakazanej literatury, druków oraz papieru, który był używany do wykonywania ulotek.

Mimo że jego transporty wielokrotnie przechwytywano, w tym jeden z ogromnych ładunków przez żandarmerię na granicy w Szczypiornie, Szmaus potrafił odpierać oskarżenia. Aby nie budzić podejrzeń, przeniósł się do Warszawy, gdzie razem z Henrykiem Dulębą prowadził mydlarnię. Ta placówka stała się ważnym punktem kontaktowym oraz miejscem spotkań dla działaczy I Proletariatu.

Wkrótce Józef Szmaus został wyznaczony przez organizację do wykonania wyroku na prowokatorze, którym był tkacz ze Zgierza – Józef Śremski. Śremski uczestniczył w jednym z kółek partyjnych, zwerbowanym przez władze carskie. Niestety, egzekucja okazała się nieudana, a 14 października 1883 roku Szmaus został aresztowany.

Po uwięzieniu osadzono go w Cytadeli Warszawskiej. W 1885 roku sąd skazał go na karę śmierci, która została zamieniona na 20 lat katorgi na Sachalinie. Mimo trudnych okoliczności, pozwolono mu na wyjazd z rodziną.

W 1894 roku jego katorgę zamieniono na zesłanie, a po rewolucji 1905 roku uzyskał zgodę na osiedlenie się na kontynencie. Choć miał zakaz powrotu do Królestwa Polskiego, znalazł nowe życie w okolicach Jakucka, gdzie prowadził pośrednictwo handlowe. Według wspomnień Bronisława Piłsudskiego, Józef Szmaus zmarł pod koniec 1906 roku. Po wielu latach do ojczyzny powrócili jego synowie.

---

Oceń: Józef Szmaus

---