Teodor Bursche, znany również jako Bursze, to postać o niezwykle interesującej biografii. Urodził się 31 maja 1893 roku w Zgierzu, a jego życie zakończyło się 19 marca 1965 roku w Warszawie. Był polskim architektem, którego prace oraz osiągnięcia znacząco wpłynęły na rozwój architektury w Polsce.
W swoim zawodzie odznaczał się nie tylko talentem, ale także pasją do tworzenia innowacyjnych projektów, które zyskały uznanie w środowisku architektonicznym.
Życiorys
Teodor Bursche był synem Ernesta Wilhelma Burschego (1831–1904), który pełnił funkcję proboszcza w parafii ewangelickiej w Zgierzu, oraz Marii Matyldy z domu Harmel (1852–1919). Posiadał brata przyrodniego, Juliusza Burschego, biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, a także brata rodzony, księdza Edmunda (1881–1940).
Po zakończeniu nauki w gimnazjum, Teodor zdecydował się na studia architektoniczne na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Do roku 1939 pracował jako wykładowca w Żeńskiej Szkole Architektury imienia St. Noakowskiego. Był aktywnym członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP).
W swoim dorobku artystycznym Teodor zaprojektował wiele obiektów, w tym strażnice Korpusu Ochrony Pogranicza na Kresach Wschodnich oraz różnorodne budynki dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.
Niestety, w październiku 1939 roku został aresztowany przez niemieckie władze, wraz z braćmi Juliuszem i Alfredem. Początkowo osadzono go w areszcie przy ul. Daniłowiczowskiej, a w styczniu 1940 roku przewieziono na Pawiak. Na początku maja tego samego roku trafił do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, skąd 28 maja 1940 roku został przetransportowany do obozu Mauthausen-Gusen. Udało mu się uzyskać wolność dzięki amerykańskim wojskom, które wyzwoliły ten oboz w kwietniu 1945 roku.
Po wojnie, Teodor podjął pracę w Wydziale Architektury Zabytkowej Biura Odbudowy Stolicy (BOS). W latach 1951–1960 sprawował funkcję głównego projektanta w Pracowni Konserwacji Zabytków. Niestety, jego zdrowie ucierpiało w wyniku warunków panujących w obozie, co doprowadziło do jego śmierci na gruźlicę. Zmarł i został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie, w alei E, grób 13.
Życie prywatne
Teodor Bursche był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Kazimiera Maciejowska, z którą zawarł związek małżeński w 1920 roku. Wspólnie mieli czworo dzieci, w tym córkę Hannę, z mężem Górecką, która żyła w latach 1921-1996, oraz dwóch synów: Teodora, urodzonego w 1926 roku, który związał swoje życie z architekturą i Juliusza, rocznik 1928, który był konserwatorem malarstwa oraz muzykologią, a także pełnił funkcję rektora Akademii Sztuk Pięknych oraz dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie.
Po zakończeniu II wojny światowej po raz drugi wstąpił w związek małżeński z Aliną Wolff.
Ważniejsze prace
Teodor Bursche był wybitnym architektem, którego prace znacząco przyczyniły się do kształtowania przestrzeni architektonicznej w Polsce. Wśród jego najważniejszych realizacji znajdują się:
- kościół ewangelicki w Rudzie Pabianickiej,
- pensjonat „Almira” w Wiśle,
- gmach Związku Nauczycielstwa Polskiego przy ul. Smulikowskiego w Warszawie (współpraca z Antonim Kowalskim, 1930–1932),
- odbudowa strony Rynku Starego Miasta w Warszawie,
- odbudowa kościoła Świętej Trójcy w Warszawie (1950),
- rekonstrukcja Zamku w Krasiczynie,
- współautor powojennej przebudowy wnętrz pałacu Rady Ministrów,
- pomnik ku czci Polaków pomordowanych w b. obozie koncentracyjnym w Mauthausen (1955, ze Stanisławem Sikorą),
- osiedle Kombajn w Warszawie (1960–66),
- cztery punktowce wokół placu Żołnierza Polskiego w Szczecinie (wraz z Aliną Bursche, Stanisławem Płoskim i Romanem Szymborskim).
Odznaczenia i ordery
Teodor Bursche był osobą, która zarzewiała szereg prestiżowych odznaczeń w uznaniu za swoje zasługi dla kraju.
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
- Złoty Krzyż Zasługi (przyznany dwukrotnie: 11 listopada 1936 oraz 11 lipca 1955),
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (otrzymany 19 stycznia 1955).
Przypisy
- To miało być szczecińskie „city”. Jest architektoniczny chaos. Co się wkrótce zmieni? [online], wszczecinie.pl [dostęp 28.12.2020 r.]
- Teodor Bursze (Bursche) [online], Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej - Polacy z wyboru [dostęp 29.01.2021 r.]
- Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008 r., s. 80. ISBN 978-83-240-1057-8.
- a b c d e f g h i j Ewangelicy warszawscy w walce o niepodległość Polski 1939–45. Tom pierwszy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Mentor, 2007 r., s. 108. ISBN 83-909051-09.
- Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006 r., s. 23. ISBN 83-60350-00-0.
- Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 7 – Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001 r., s. 236. ISBN 83-88372-14-9.
- Irena Grzesiuk-Olszewska: Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945–1995. Warszawa: NERITON, 1995 r., s. 182–183.
- a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994 r., s. 94. ISBN 83-01-08836-2.
- Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987 r., s. 91–92. ISBN 83-85028-56-0.
- M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19.01.1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wskazany jako Bursze Teodor.
- M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Witold Gerlicz | Kazimierz Stebelski | Henryk Bursche | Tadeusz PtaszyńskiOceń: Teodor Bursche