Edmund Bursche, urodzony 17 lipca 1881 roku w Zgierzu, to postać o znaczącym wkładzie w historię polskiego protestantyzmu. Jego śmierć miała miejsce 26 lipca 1940 roku w obozie KL Gusen, co podkreśla dramatyczne losy wielu intelektualistów i duchownych tego okresu.
Był on nie tylko wybitnym teologiem ewangelickim i pastorem, ale także historykiem Kościoła. Jego życie i praca były nierozerwalnie związane z dziedzictwem protestanckim w Polsce. Edmund Bursche był przyrodnim bratem biskupa Juliusza Burschego, którego wpływ na rozwój duchowy i społeczny tego środowiska był nie do przecenienia.
W artykule tym przyjrzymy się nie tylko jego biografii, ale i zasługom, jakie wniósł w rozwój duchowości ewangelickiej w Polsce.
Życiorys
Edmund Bursche był synem proboszcza ewangelicko-augsburskiego w Zgierzu, a jego ojciec, Ernst Wilhelm Bursche, sprawował później funkcję superintendenta w Płocku. Jego matką była Maria Matylda z domu Harmel.
Po zakończeniu edukacji w IV Gimnazjum w Warszawie rozpoczął studia na wydziale teologii ewangelickiej na uniwersytecie w Tartu. Był aktywnym członkiem Konwentu Polonia. W 1905 roku, dzięki swojej determinacji, został ordynowany na pastora Kościoła Ewangelickiego, a następnie pełnił funkcję diakona i proboszcza w różnych gminach Ziemi Łódzkiej, ostatnio w Łowiczu.
W 1915 roku został niesłusznie zesłany w głąb Rosji, a jego powrót do kraju miał miejsce w 1918 roku. Jego sprzeciw wobec tworzenia odrębnych szkół dla dzieci ewangelickich doprowadził do uwięzienia przez niemieckie władze okupacyjne. Na szczęście odzyskał wolność 11 listopada 1918 roku.
W latach 1919–1920 kontynuował naukę, studiując teologię na uniwersytecie w Bazylei, a od 1922 do 1939 roku pięciokrotnie pełnił obowiązki dziekana Wydziału Teologii Ewangelickiej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1929 roku zasłużył na powołanie na profesora teologii ewangelickiej tej uczelni, a w 1930 roku otrzymał prestiżowy tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Bazylei.
11 listopada 1937 roku, Edmund Bursche został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W grudniu tego samego roku, jako jeden z sześćdziesięciu profesorów z Uniwersytetu Poznańskiego, Warszawskiego oraz Wileńskiego, podpisał oświadczenie sprzeciwiające się „wszelkim dążeniom do ograniczenia praw ze względów wyznaniowych, narodowościowych czy rasowych”, protestując przeciwko wprowadzeniu getta ławkowego na wyższych uczelniach.
W pierwszych dniach niemieckiej okupacji w 1939 roku, Edmund został aresztowany przez Gestapo i wysłany do KZ Oranienburg, a później do KZ Gusen, gdzie zmuszono go do pracy w kamieniołomie. Niestety, zmarł w wyniku zapalenia płuc. Symboliczny grób Edmunda znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja E, grób 13).
Wraz z Edmundem aresztowano także jego braci: Juliusza, Alfreda, Teodora oraz bratanka Stefana. Jego młodszy brat Alfred był prawnikiem i zginął w obozie Mauthausen 15 stycznia 1942 roku. Stefan, inżynier mechanik, został rozstrzelany w lasach lućmierskich 17 lutego 1942 roku. Teodor, jako jedyny z braci, przeżył obozy w Oranienburgu i Gusen, a następnie jako architekt aktywnie odbudowywał zabytki Warszawy.
Edmund Bursche był szczęśliwym mężem Janiny z domu Scheller (1884–1974) i dumnym ojcem dwóch córek: Zofii (ur. 1915, żony Edwarda Marczewskiego) oraz Danuty (1922–1996).
Bibliografia (wybór)
Wśród istotnych pozycji w bibliografii można wymienić poniższe publikacje związane z Edmundem Bursche:
- Bursche, Edmund: Program polskiego uniwersalizmu chrześcijańskiego, Warszawa: L. J. Evert, 1927,
- Eugeniusz Szulc: Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie. Zmarli i ich Rodziny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, ISBN 83-06-01606-8, (Biblioteka Syrenki).
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Grzegorz Leszczyński (duchowny) | Aleksander Krzysztof Sitnik | Marcin PuchałaOceń: Edmund Bursche