Helena Wiewiórska

---

Życiorys

Helena Wiewiórska urodziła się 2 września 1888 roku w Zgierzu jako córka pułkownika Łukasza Kononow-Kononowicza oraz Zofii z domu Wojtkowskiej. W rodzinie była miejsce dla młodszego brata Konstantego. Dzięki swoim osiągnięciom w edukacji, ukończyła gimnazjum w Chersoniu ze złotym medalem. Następnie, w Petersburgu, odbyła czteroletnią naukę w szkole żeńskiej, znanej jako Kursy Bestużewskie, które zostały założone przez rosyjskich uczonych. Tamże zdobyła wyróżnienie z zakresu studiów prawniczych w 1911 roku, jak wskazuje A. Redzik. Oprócz prawa, angażowała się także w studiowanie historii oraz muzyki.

Będąc studentką, Helena była aktywna w Związku Młodzieży Postępowej, a także w Klubie Robotniczym „Promień” oraz Stowarzyszeniu Studentek-Polek „Spójnia”. Wandrując wśród swoich aspiracji, w 1913 roku podjęła pracę nauczycielki historii w Warszawie. Tam również, 28 grudnia 1913 roku, wyszła za mąż za Jerzego Wiewiórskiego, dziennikarza z Warszawy, z którym miała przyjemność studiować w Petersburgu. W 1914 roku, po powołaniu mężczyzny do wojska, Helena również wyruszyła na wschód.

W czasie I wojny światowej, aktywnie działając w różnych organizacjach polskich w Petersburgu, Mińsku oraz Odessie, zorganizowała liczne inicjatywy, takie jak Organizacja Pomocy oraz Towarzystwo Pomocy Ofiarom Wojny. Po powrocie do Warszawy z mężem, we wrześniu 1918 roku, pojawił się ich jedyny potomek, córka Alina. Wkrótce potem, w 1918 roku, Helena wstąpiła do Klubu Kobiet Postępowych, a trzy lata później współtworzyła Stowarzyszenie Kobiet z Wyższym Prawniczym Wykształceniem.

Już od 1919 roku, Helena brała udział w aplikacji w sądach warszawskich, przygotowując się do zawodu adwokata pod okiem uznanych prawników Mieczysława Ettingera oraz Stefana Aleksandrowicza. W marcu 1925 roku, odnotowując historyczny moment, stała się pierwszą kobietą wpisaną na listę adwokatów w Polsce. Szybko podjęła samodzielną praktykę w zakresie prawa cywilnego i karnego. Dwa lata później, w 1929 roku, została wiceprzewodniczącą komitetu organizacyjnego związku kobiet z wyższym wykształceniem prawniczym, będąc jednocześnie oddziałem Federation Internationale des Femmes Avocats et Diplomes en Droit ze stolicą w Paryżu.

Helena była również aktywna w środowisku naukowym, uczestnicząc w licznych kongresach Międzynarodowego Zrzeszenia Prawa Karnego. Od 1934 roku jej rola jako adwokata rozpoczęła zawieranie związków z radcą prawnym w Zarządzie Miejskim Warszawy, a także pełniła funkcje sędziego dyscyplinarnego w Izbie Adwokackiej oraz Wyższym Sądzie Dyscyplinarnym Adwokatury. Od 1923 do 1939 roku zajmowała się Patronatem Opieki nad Więźniami i była członkiem POW „Wschód”. Była niestrudzoną postacią w dziedzinie prawa karnego i więziennictwa, publikując liczne prace naukowe, w tym:

• La responsabilité pénale des personnes morales (Przegląd Ustawodawstwa Kryminalnego 1930, nr 2),
• Niebezpieczeństwo art. 418 k.p.c. w sprawach eksmisyjnych i o zakłócone posiadania („Gazeta Sądowa Warszawska” 1933),
• Współpraca komitetów więziennych z Patronatem („Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1934),
• Obywatelstwo kobiety zamężnej, Zakład wychowawczo-poprawczy dla chłopców pod Wiedniem („Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1934),
• Alternatywa („Gazeta Sądowa Warszawska” 1936),
• Poczucie prawa w państwach totalnych (Sowiety) („Gazeta Sądowa Warszawska” 1937).

W trakcie okupacji Helena nie unikała pomocy osobom w potrzebie, oferując gościnę w swoim domu. Niestety, w lipcu 1940 roku, została aresztowana przez gestapo i osadzona na Pawiaku, wkrótce wydana na wolność zdiagnozowaną chorobą dyfterytu. Biograf z „Słownika Biograficznego Adwokatów Polskich” odnotował: „Wiewiórscy przed wojną mieli miejsce zamieszkania w Warszawie, gdzie ich dom był azylem dla osób poszukiwanych oraz bezdomnych. Po ostatniej bombie, która zrujnowała ich mieszkanie, mieszkańcy schronili się w piwnicy, jednak zostali zasypani. Dopiero druga bomba otworzyła wyjście.” W dniu 11 września 1944 roku podczas powstania warszawskiego, tragicznie zginęła jej córka Alina jako łączniczka.

Po zakończeniu działań wojennych, Helena Wiewiórska przeniosła się do miejscowości Wolbórz, gdzie mieszkała u Katarzyny i Jana Dryńskich. Mimo różnic kulturowych między warszawską inteligencją a rodziną chłopską, wspólnie żyli w harmonii. Po pewnym czasie, w lutym 1945 roku, Wiewiórscy wrócili do Warszawy, gdzie Helena podjęła pracę w odbudowywującym się zarządzie miasta, a jeszcze w tym samym roku wróciła do praktyki adwokackiej oraz do Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie, a także pełniła odpowiedzialne funkcje jako skarbnik Tymczasowego Zarządu Izby Adwokackiej. Po śmierci męża w 1956 roku, Heleny wycofała się z aktywności publicznej.

Zmarła 17 maja 1967 roku w Warszawie. Została pochowana na Powązkach w rodzinnym grobowcu obok męża (kwatera 166-3-23/24). W 1990 roku na jej cześć nadano jedną z ulic w Zgierzu, która nosi nazwę jej imienia, wcześniej znana jako ul. Róży Luksemburg.

Odznaczenia

Helena Wiewiórska to postać, która została uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami w uznaniu jej wkładu w życie społeczne i zawodowe.

• złoty krzyż zasługi (1936),
• złota odznaka zrzeszenia prawników polskich (1965).

---

Oceń: Helena Wiewiórska

---