Adolf Rothe

---

Życiorys

Adolf Rothe był synem kupca Jana Gothilfa oraz Augusty Rozalii z Kergerów. Jego ojciec pełnił funkcję nauczyciela w szkole elementarnej w Zgierzu. W latach 1845–1849 uczęszczał do szkoły realnej w Łodzi, a następnie, od 1849 do 1853, kontynuował naukę w gimnazjum realnym w Warszawie. Studia medyczne odbył w Sankt Petersburgu, w tamtejszej Akademii Medyko-Chirurgicznej. W 1859 roku uzyskał dyplom lekarza, a dwa lata później, 1 czerwca 1861 roku, na podstawie pracy dyplomowej zatytułowanej O krachmalewidnom pererożdenii (czyli „O zwyrodnieniu skrobiowatym”), obronił doktorat.

W tym samym roku, 1859, został mianowany ordynatorem Szpitala dla Robotników w Petersburgu. Po trzech latach przeniósł się do Kamieńca Podolskiego, gdzie objął stanowisko lekarza naczelnego miejscowego szpitala miejskiego oraz zasiadł w gubernialnym Urzędzie Lekarskim. W tamtejszym oddziale psychiatrycznym, który liczył kilkanaście łóżek, wprowadzał nowoczesne metody pracy z pacjentami. Zlikwidował powszechnie stosowane wówczas krępowanie chorych i wprowadził terapie oparte na pracy.

Od 1867 roku był naczelnym lekarzem w dwóch warszawskich zakładach psychiatrycznych, odegrając kluczową rolę w ich rozbudowie. Pracował w męskim szpitalu św. Jana Bożego (do 1896) oraz w żeńskim Oddziale dla Obłąkanych Kobiet przy szpitalu Dzieciątka Jezus (do 1887). W tym czasie brał aktywny udział w pracach komisji do reorganizacji zakładów psychiatrycznych. Przez cztery miesiące zbierał informacje w Europie Zachodniej na temat nowoczesnych systemów psychiatrycznych, a także przyczynił się do powstania nowego szpitala w Tworkach.

Od 1877 roku podejmował działalność społeczną w warszawskim domu dla starców oraz sierot, a od 1879 również angażował się w pracę dla instytucji prowadzonej przez ewangelików. Rothe był członkiem różnych towarzystw naukowych, w tym Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (1864), Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (1864), Deutsche Gesellschaft für Psychiatrie (1869) oraz Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego (1869).

Ożenił się z Melanią z domu Trankler, z którą miał trzy córki: Zofię, która wyszła za mąż za kupca Landmanna, Adelma (1865–1897), żonę pastora Ernsta Uthke (1857–1926) z Sosnowca oraz Aleksandrę, która wyszła za lekarza z Sosnowca, Pfabe. Syn Aleksander został wydziedziczony przez ojca z powodu swojego „hulaszczego życia” i emigrował do Ameryki.

Adolf Rothe został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie.

Dorobek naukowy

Adolf Rothe pozostawił po sobie wybitny dorobek naukowy, który obejmuje szeroki zakres tematów związanych z psychiatrią. W swoich pracach koncentrował się na psychiatrii klinicznej oraz społecznej, a jego badania dotyczyły również psychiatrii sądowej oraz problemu alkoholizmu. Warto zaznaczyć, że już w 1882 roku jako pierwszy dostarczył dane statystyczne dotyczące spożycia alkoholu na ziemiach polskich.

W ciągu swojej kariery napisał kilka podręczników psychiatrycznych, które stanowiły cenną bazę wiedzy dla ówczesnych specjalistów w tej dziedzinie. Rothe zajął się także historią psychiatrii, przygotowując opracowania, które przyczyniły się do lepszego zrozumienia ewolucji tego obszaru nauki. Dodatkowo napisał liczne studia psychologiczne, wśród których znalazły się pierwsze w Polsce prace dotyczące psychopatobiografii, koncentrując się na postaciach takich jak Torquato Tasso, Iwan Groźny oraz król Lear.

Na łamach czasopisma „Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie” publikował referaty poświęcone polskiemu oraz rosyjskiemu piśmiennictwu psychiatrycznemu, które przyczyniły się do wymiany wiedzy między krajami oraz zwiększyły zainteresowanie tematyką psychiatryczną wśród międzynarodowego środowiska naukowego.

Wybrane prace

Adolf Rothe pozostawił po sobie liczne cenne publikacje, które znacząco wpłynęły na rozwój psychiatrii i medycyny. Poniżej przedstawiamy wybór jego najważniejszych prac:

• О крахмаловидном перерождении. Санкт-Петербург: тип. Я. Трея, 1861,
• Bielnica (Leukemia). Spostrzeżenie ze szpitala kamienieckiego. Rozmaitości lekarskie ss. 72-75 (1862),
• Przymiot trzeciorzędny i zwężenie krtani. Rozmaitości lekarskie ss. 83-87 (1862),
• Rzadki przypadek nieprawidłowego rozwoju ciała ludzkiego. Tygodnik Lekarski nr 31 (1863),
• Rothe, Rolle. Nieład ruchów postępowy powikłany wolem. Tygodnik Lekarski nr 6 (1864),
• Statystyka przelewania krwi. Tygodnik Lekarski 18 (42), ss. 332-333, 1864,
• Krótki rys historii psychiatryi. Tygodnik Lekarski 18 (6), ss. 45-47, 1864,
• Bezwład ogólny postępowy (Dementia paralytica). Rozprawa czytana na posiedzeniu tow. lek. podolskich 16 listopada, 1 i 15 grudnia 1863. Przegląd Lekarski Nr 22, 24, 27, 28, 30, 32 (1864),
• Materyały do topografii lekarskiej i hygieny gub. podolskiej. Sprawozdanie z czynności lekarskiej przy szpitalu miejskim w Kamieńcu Podolskim za r. 1863, tj. od grudnia 1862 do 1 grudnia 1863. Tygodnik Lekarski nr 16-18, 1865,
• Das Hospital St. Johanni a Deo oder die Irrenanstalt für männliche Kranke in Warschau. Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie und Psychisch-gerichtliche Medicin 25, ss. 625-651, 1868,
• O prizrienii umaliszennych i ustrojstwie dla nich zawiedienij. Warszawa, 1868,
• Sprawozdanie z czynności lekarskiéj w warszawskich zakładach dla obłąkanych t. j. w szpitalu Sgo. Jana Bożego (dla mężczyzn) z oddzialem przy szpitalu D. Jezus (dla kobiet dotkmetych cierpieniem umyslowém i padaczką) za r. 1867 i 1868. Gazeta Lekarska 5 i 7 (1868/69),
• Gheel. Gazeta Lekarska 6, s. 474 (1869),
• Obłąkanie udawane. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 62, s. 410 (1869),
• O pielęgnowaniu obłąkanych i o urządzaniu dla nich zakładów. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 61, s. 8, 63 (1869),
• Zmiany zaszłe w pierwotnym planie centralnego zakładu dla obłąkanych pod Warszawą. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 61, s. 167 (1869),
• O leczeniu i pielęgnowaniu obłąkanych w czasach dawniejszych i teraźniejszych. Gazeta Lekarska 10, ss. 609; 641; 673; 694 (1871),
• O rozporządzalności i o poczytalności winy. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 65, s. 67, 70 (1871),
• Opinia sądowo-lekarska w sprawie przeciwko J. K. obwinionemu o zabójstwo żony. Melancholia activa. Gazeta Lekarska 13, s. 593, 614, 632 (1872),
• Die russische Gesetzgebung in Beziehung auf Geisteskranke. Psychiat. Centralbl. 6, ss. 125; 138 (1876),
• Obłąkanie padaczkowe (mania epileptica v. epilepsia larvata; epileptisches Irresein). Dochodzenie sądowo-lekarskie w sprawie p. R., obwinionego o zabójstwo matki i ciężkie uszkodzenie brata. Medycyna 5, Nr 31-33, ss. 485; 501; 523 (1877),
• Psychiat. Centralbl. 7, 41; 63 (1877),
• Torquato Tasso. Eine psychiatrische Studie. Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie 35 (1878),
• Psychopathologia forensis czyli nauka o chorobach umysłowych: w zastósowaniu do sądownictwa a w szczególności do praw obowiązujących w Królestwie Polskiém i w Galicyi. Kraków 1879,
• Przyczynek do psychiatryi praktycznej, oparty na dziesięcioletniem doświadczeniu w Warszawskich zakładach dla obłąkanych w latach 1867 do 1876. Na pamiątkę rocznicy 150-cio letniego istnienia Szpitala S-go Jana Bożego w Warszawie. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 75, ss. 459-567 (1879),
• Król Lear, studyum psychologiczne. Warszawa, druk W. Dębskiego, 1879 44 ss.,
• Alkoholizm, czyli otrucie wyskokowe jego wpływ na rozwój i pomnożenie się chorób umysłowych w kraju i zagranicą. Gazeta Lekarska (1882),
• Znaczenie statystyki zakładowej. Cele i dążności psychijatryi praktycznej. Gazeta Lekarska 2, ss. 540; 562; 601; 621 (1882),
• Podstawy psychyatryi tegoczesnej. Gazeta Lekarska 4, ss. 877; 907; 922; 944 (1884),
• Paraldehyd, nowy środek nasenny i kojący. Gazeta Lekarska Nr 13 (1884),
• Psychijatryja czyli Nauka o chorobach umysłowych. Druk K. Kowalewskiego, 1885,
• Злоупотребление спиртными напитками в Царстве Польском в сравнении с другими странами. [Санкт-Петербург]: тип. М.М. Стасюлевича, ценз. 1887,
• К истории и статистике душевнобольных в Царстве Польском, 1887,
• Dr. med. W. Ch. Kandynski. Necrolog. Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie und Psychisch-gerichtliche Medicin 4, ss. 550-551 (1890),
• Rys dziejów psychijatryi w Polsce. Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego 88, ss. 499; 734 (1892),
• Rys dziejów psychiatrii w Polsce. Warszawa: skł. gł. w Księgarni Teodora Paprockiego, 1893,
• История психиатрии в России и Польше. Харьков: Журн. „Арх. психиатрии, нейрологии и судеб. психопатологии”, 1893,
• Geschichte der Psychiatrie in Russland. Leipzig-Wien, 1895,
• Geschichte der Psychiatrie in Polen. Leipzig-Wien, 1896,
• Nekrolog Aleksej Jakowlewitsch Koschewnikow. Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie 59, ss. 190-191, 1902,
• Aus der russischen Gesellschaft zum Schutze der Volksgesundheit; Arbeiten aus der Kommission zur Lösung der Alkoholfrage. Alkoholismus 3, ss. 223-250, 1902.

---

Oceń: Adolf Rothe

---